WASHINGTON —Her ikisi de NATO üyesi olan Türkiye ve Yunanistan, Ege Denizi’nde üzerinde toprak ve hava sahası iddiaları konusunda on yıllardır anlaşmazlık yaşıyorlar. Tarihsel rakipler söz savaşını tırmandırırken, analistler, Ukrayna’nın işgali sırasında Rusya’ya karşı birliğe odaklanmanın gerekli olduğu bir zamanda mevcut gerilimin NATO’ya sıçrama riski konusunda uyarıyorlar.
En son tartışma, Türkiye’nin komşusunu Girit adasında konuşlandırılan Rus yapımı S-300 uçaksavar füze sistemlerini Türk savaş uçaklarına kilitleme konusunda suçlamasıyla başladı. Ankara ayrıca, Yunan pilotların geçen ay bir NATO görevi sırasında Türk uçaklarına Doğu Akdeniz üzerinde radar kilidi attığını da söyledi.
Atina, Türk iddialarını reddetti ve ülkeyi hava sahasını ihlal etmekle suçladı.
Her iki ülke de olaylarla ilgili NATO’ya şikayette bulunurken, NATO Müttefik Kara Komutanlığı’nın (LANDCOM) Türkiye’deki Zafer Bayramı’nı kutlayan bir tweet’ini Yunanistan’ın hamlesinin ardından silmesi Ankara’yı öfkelendirdi.
Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, bu hafta başlarında Türkiye’nin en büyük havacılık ve uzay festivali olarak adlandırılan Teknofest’te yaptığı konuşmanın dozunu ikiye katladı.
“Bak Yunan tarihe dön, çok daha ileri gidersen bunun bedeli ağır olur ağır. Yunanistan’a bizim tek cümlemiz var, İzmir’i unutma” dedi ve 1922’de batıdaki işgalci Yunan kuvvetlerinin yenilgisine atıfta bulundu.
Bu sözleri bu hafta başlarında yineledi ve “Türkiye bir gece ansızın gelebilir” uyarısında bulundu.
Onun sözleri Yunan yetkililer tarafından tehdit olarak algılandı ve Türkiye’nin Ege Denizi adalarına karşı askeri harekat yapabileceğini ileri sürdü. Atina egemenliğini savunmaya hazır olduğunu söylüyor.
Yunanistan Dışişleri Bakanı Nikos Dendias NATO, Avrupa Birliği ortakları ve Birleşmiş Milletler’den, kopyaları The Associated Press tarafından görülen üç uluslararası kuruluşa gönderilen mektuplarda “Türk yetkililerin çirkin ve giderek saldırganlaşan konuşmaları” olarak nitelendirdiği şeyi resmen kınamalarını istedi.
VOA’ya gönderilen bir açıklamada, bir Dışişleri Bakanlığı temsilcisi iki müttefiki farklılıklarını diplomatik olarak çözmeye çağırdı.
Ukrayna’daki Rus işgaline işaret eden Washington, NATO müttefikleri arasındaki gerilimi artırabilecek açıklamaların “özellikle yararsız” olduğunu söyledi ve “Yunanistan’ın adalar üzerindeki egemenliği tartışma konusu değil” dedi.
Pentagon, Yunanistan’ın geçen hafta Türkiye’nin jetlerine S-300 karadan havaya füzelerini kilitlediği yönündeki Türk iddiaları hakkında yorum yapmadı*, ancak Savunma Bakanı Lloyd Austin, Türkiye ile önceki görüşmelerinde yapıcı diyalog yoluyla Ege’deki gerilimi azaltma gereğini vurguladı.
Köklü sürtüşme, Türkiye ile Yunanistan’ı son 50 yılda üç kez neredeyse savaşın eşiğine getirdi.
VOA’ya konuşan analistler, ikili ilişkilerin sorunlu geçmişine ve iki ülkenin başkentlerindeki “sıkı siyasete” dikkat çekerek yakın zamanda bir çözüm görmediklerini söylüyorlar.
“Bu iki ulusun anlaşabileceği bir şey bulabilmek için beceriye ve güce sahip bir arabulucu gerekir. Ancak bunu ufukta görmüyorum” dedi. Townsend şu anda Yeni Amerikan Güvenliği Transatlantik Güvenlik Programı Merkezi’nde yardımcı kıdemli bir araştırmacıdır.
2013’ten 2016’ya kadar NATO baş müttefiki komutanı olarak görev yapan emekli bir ABD Hava Kuvvetleri generali olan Philip Breedlove, Türkiye ile Yunanistan arasında uzun süredir devam eden sorunların zamanla yükselip düştüğünü söyledi.
NATO’nun eski üst düzey komutanı Çarşamba günü VOA ile yaptığı telefon görüşmesinde, “Türkiye’deki liderlik ülkeyi belirli yönlere itiyor ve bu gerilimler yıllar içinde olduğu gibi bir kez daha yükselmesine neden oldu” dedi.
Şu anda Orta Doğu Enstitüsü’nde kıdemli bir çalışan olan Breedlove, NATO ve ABD’nin geçmişte benzer gerilimleri yönettiklerini ve ittifakın hâlâ görevde olduğunu söyledi.
NATO birliğini bozma endişesi
Türkiye ile Yunanistan arasındaki son tartışma, NATO’nun Ukrayna’daki işgali karşısında Rusya’ya karşı birleşik bir cephe sergilemeye odaklanmasıyla yaşanıyor.
Uzmanlar, gerilimin düşmanlık derecesine yükselmesi durumunda Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in bundan yararlanabileceğinden endişeliler.
Uzmanlar “Avrupa Birliği’nde ne kadar küçük çatlaklar ortaya çıkarsa çıksın, Putin onları daha da büyütebilir ve hatta kayayı parçalayabilir. Dolayısıyla, yalnızca Avrupa birliğini baltalamakla kalmaz, aynı zamanda bir ülke NATO’yu diğerine zarar vermek için bir silah olarak kullanırsa, NATO konseylerine de yayılabilir” diyor.
Uzmanlar kış yaklaşırken bu çatlakların Moskova tarafından istismar edilebileceği konusunda uyardı; Rusya, Avrupa’ya yaptığı gaz ihracatını şimdiden kıstı.
Seçim Dinamikleri
Türkiye ve Yunanistan, önümüzdeki yıl önemli seçimler için sandık başına gidecek.
Türkiye Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın, ülkenin ekonomik sıkıntıları ve göçmenlik sorunları arasında 20 yıllık iktidarına büyük bir meydan okumayla karşı karşıya olduğu söyleniyor.
2019’da seçilen Yunanistan Başbakanı Kyriakos Mitsotakis’in, kısmen Ukrayna’daki savaş sebebiyle artan enerji fiyatları nedeniyle bir dereceye kadar popülerlik kaybına uğradığı bildirildi.
Townsend, “Her iki taraftaki retorik her zaman sorunun bir parçası olmuştur ve bu hiçbir şeye yardımcı olmayan bir şeydir” dedi.
Breedlove’da aynı fikirde. Bunun bir kısmının “iç siyasete oynamak” olduğuna inanıyor.
Dengeleme Hareketi
ABD’nin, her ikisinin de önemli NATO müttefikleri olduğunu söylediği bölgesel rakipleri Türkiye ve Yunanistan arasında bir denge kurduğu biliniyor.
Atina ve Washington ikili bir askeri anlaşmayı beş yıllığına uzattılar ve anlaşma, Yunanistan başbakanının Mayıs ortasında Washington’a yapacağı ziyaretten günler önce, yaz aylarında Yunan parlamentosu tarafından onaylandı. Anlaşma, ABD’ye Yunanistan’daki üslere daha fazla askeri erişim sağlıyor.
Genelkurmay Başkanı General Mark Milley, Temmuz ayında Pentagon’da Yunan mevkidaşı Konstantinos Floros ile bir araya geldi. Ofisinden yapılan açıklamada, “Askeri liderler karşılıklı çıkarları görüştüler” dedi.
Bu ziyareti, Yunanistan Savunma Bakanı Nikolaos Panagiotopoulos’un Savunma Bakanı Lloyd Austin ile görüşmek üzere 18 Temmuz’da Pentagon’a yaptığı ziyaret izledi. Pentagon’dan yapılan açıklamaya göre, ikili “ABD ile Yunanistan arasında büyüyen savunma ortaklığı ve savunma modernizasyonuna dayalı yakın işbirliğini” tartıştı.
Ayrıca, “yapıcı diyalog yoluyla Ege’deki gerilimi azaltma gereğini” de tartıştılar.
Austin, 25 Temmuz’da Türk mevkidaşı Hulusi Akar ile konuştu ve “yapıcı diyalog yoluyla Ege’deki gerilimi azaltmak için sürekli çabalara duyulan ihtiyacı” tartıştı.
Türk ve Yunan savunma talepleri
Yunanistan, ABD’den F-35 savaş uçağı almak istiyor. Ülke, savaş uçaklarını Haziran ayında resmen talep etmişti.
Türkiye, Rusya’dan gelişmiş bir S-400 füze sistemi satın alması nedeniyle F-35 programından atıldı. Ankara, Washington’dan F-16 ve modernizasyon kitleri satın almak istiyor. ABD’nin yabancı ülkelere silah satışı kongre onayına tabi.
Analistler, Türkiye’nin Rus S-400 sistemini satın alma kararının, geleneksel olarak çok güçlü olduğunu söyledikleri Washington ile Ankara arasındaki savunma işbirliğine büyük bir darbe olduğunu savunuyorlar.
Pentagon’da Türkiye meseleleri üzerinde 30 yıl çalışmış olan Townsend, VOA’ya “Türkiye ile yakın çalışma ilişkisinin kaybının yasını tuttuğunu” ve bunun tekrar düzelebileceğini umduğunu söyledi.
ABD’nin Türkiye’nin talep ettiği F-16’ları sağlayabileceğini umuyor ve yönetimin – Kongre ile birlikte çalışarak – bu transferin gerçekleşmesine izin verebileceğini düşündüğünü söylüyor.
Emekli ABD Hava Kuvvetleri Generali Breedlove de aynı umudu sürdürüyor.
Ortak tehdit’e odaklanmak
Eski NATO komutanı, NATO’daki müttefiklerin güvenliğine yönelik en önemli ve doğrudan tehdit olarak tanımlanan Rusya’dan satın aldığı S-400’e atıfta bulunarak, Türkiye’nin kendisini “NATO’nun düşmanı” ile daha yakından hizalayan bazı güvenlik kararları aldığını savunuyor.
Breedlove VOA’ya “Düşman Türkiye’ye karşı Yunanistan ve Yunanistan’a karşı Türkiye değil. NATO, Rusya’ya karşı. F-35’e sahip olamayacaklarsa Türkiye’nin buna sahip olmasını isterim. dedi ve ekledi.” Düşmanın kim olduğunu anlamamız gerekiyor.”
Kaynak :https://www.voanews.com/a/turkey-greece-tensions-could-disrupt-nato-unity-experts-warn/6739413.html
*Yıldız Postası Yorum: Haberde Pentagon’un ikircikli tavrı ve olaya tarafsız yaklaşmadığı konusu bu cümle ile açık edilmiş durumdadır…
